Έχοντας ελλιπείς γνώσεις επάνω στην ψυχολογία και τη νευροεπιστήμη -αλλά σκαμπάζοντας πέντε πράγματα γύρω από το αυτοκίνητο- μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι κανένας δεν αξίζει ένα βαρετό μεταφορικό μέσο. Και, δυστυχώς, γύρω μας κυκλοφορούνε κάμποσα τέτοια. Τι φταίει όμως για αυτή την κατάσταση; Οι εκάστοτε κατασκευαστές ή ο τρόπος λειτουργίας του εγκεφάλου μας; Αποτολμώντας μία όσο το δυνατό πιο σφαιρική ανάλυση, θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε και τις δύο παραμέτρους. Ξεκινώντας από την επιστήμη. 

Οι πρώτες ιστορικά καταγεγραμμένες μαρτυρίες γύρω από τη βαρεμάρα, χάνονται στα βάθη του χρόνου, στην εποχή της Πομπηίας. Ο Γερμανός φιλόσοφος Arthur Schopenhauer, μάλιστα, είπε κάποτε πως «αν η ζωή είχε από μόνη της μια θετική αξία στο πραγματικό περιεχόμενο, δεν θα υπήρχε η πλήξη». Μία πρώτη παραδοχή, που μάλλον πρέπει να κάνουμε χωρίς πεσιμιστική διάθεση, είναι πως ο άνθρωπος κουβαλάει την ανία μέσα του, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό. Το θέμα είναι πως μπορεί να την ικανοποιήσει και σε τι έκταση μπορεί αυτή να εκδηλωθεί.

Τι προκαλεί την πλήξη;
Διανύοντας την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, τα ερεθίσματα που λαμβάνουμε στην καθημερινότητά μας είναι συγκλονιστικά πολλά. Και όμως, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δείχνει ιδιαίτερα ικανός να προσαρμόζεται και να ζητάει και άλλα. Από το παιχνίδι στην αλάνα περάσαμε στα videogames και από αυτά στο Facebook και στο tik tok. Η ανάγνωση των ετικετών σαμπουάν στο μπάνιο έδωσε τη θέση της στο smartphone, ενώ από εκεί που κάποτε στεκόμασταν με τις ώρες μπροστά από μία τηλεόραση, χαζεύοντας κάποιο από τα πέντε αδιάφορα κανάλια, σήμερα παρακολουθούμε υπερπαραγωγές στο Netflix και ταυτόχρονα σερφάρουμε και στο ίντερνετ, καθώς μία μόνο δραστηριότητα δεν μπορεί να μας χορτάσει. 

Η ίδια η πλήξη επιβραδύνει τη λειτουργία του εγκεφάλου κατά 5%. Ταυτόχρονα όμως ενεργοποιεί άλλα κέντρα, που ανακαλούν για παράδειγμα την αυτοβιογραφική μνήμη και τη φαντασία. Οι σύγχρονοι επιστήμονες βρίσκουν μία μεγάλη αξία στη βαρεμάρα. Από την άλλη όμως, πρόκειται για μία συνθήκη που αν αφεθεί χωρίς φροντίδα, μπορεί να οδηγήσει σε αρκετά σκοτεινά μονοπάτια. Και, σαν να μην έφτανε αυτό, άτομα με λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης τείνουν να χρειάζονται περισσότερη συγκίνηση για να παραμένουν διεγερμένοι. Εάν λοιπόν βαριέστε συνεχώς, ίσως κάτι θέλει να σας πει το σώμα σας…

Έχοντας πει αυτά, πάμε τώρα στο δεύτερο συστατικό της όλης κουβέντας, στο αυτοκίνητο. Εδώ, η κύρια δυσκολία έγκειται στην προσπάθεια διατύπωσης ενός βασικού ορισμού. Τι σημαίνει βαρετό αυτοκίνητο; Για εμάς, η προσέγγιση δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη αλλά θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της μία σειρά από παράγοντες, όπως η εξωτερική εμφάνιση, η θέση οδήγησης, οι επιδόσεις (ως απόλυτα νούμερα) η αίσθηση που προσφέρει κατά την κίνηση και η γενικότερη αύρα που το περιβάλλει, όπως και αν την ορίζει κανείς. Αυτοί οι παράγοντες, μάλιστα, δεν έχουν τον ίδιο συντελεστή βαρύτητας αλλά διαφορετικό, κατά περίπτωση και κατά οδηγό.

Αδιάφορα αυτοκίνητα
Είναι δυνατόν μία πολυεθνική εταιρία, με σύγχρονα και επαρκώς στελεχωμένα σχεδιαστικά κέντρα, να κάνει ένα μεγάλο λάθος ως προς το σχεδιασμό ενός αυτοκινήτου; Το παράδειγμα μοντέλων όπως το πρώτο Fiat Multipla, το SsangYong Actyon και το Pontiac Aztec, επιβεβαιώνει πως ναι. Θέλετε έλλειψη φαντασίας (ή overdoze αυτής), χρήση ψυχότροπων ουσιών, υπερβολική έμφαση στην αεροδυναμική η απλά προσκόλληση σε μία πιο συντηρητική προσέγγιση, όλα μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο. 

Αυτό που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης είναι το γεγονός πως κάποια αυτοκίνητα είναι πιο όμορφα από κάποια άλλα. Και παρότι η αισθητική αποτελεί προσωπικό κριτήριο, όσο την καλλιεργεί κανένας, ως αξία, τόσο δυσκολεύεται να συνταχθεί με κάτι άχρωμο, άγευστο και άοσμο. 

Μία δεύτερη παράμετρος έχει να κάνει με τα συναισθήματα που μπορεί να σας ξυπνήσει ένα όχημα, όταν βρίσκεστε πίσω από το τιμόνι. Θα πρέπει να υπάρχει ταβάνι στην άνεση ή το ιδανικό είναι μία θέση οδήγησης τόσο αναπαυτική που να προκαλεί υπνηλία; Πόση αξία μπορεί να έχει η αμεσότητα του γκαζιού χαμηλά, ώστε να θυσιάσεις μερικά δέκατα από το 0-100 km/h για ένα πιο νευρικό, στην καθημερινότητα του, σύνολο; Πόσο μπορεί να σου φτιάξει το κέφι ένα λίγο πιο μπάσο μουγκρητό, που να μην δείχνει όμως ψεύτικο, προερχόμενο από τον κινητήρα και όχι από τα ηχεία;

Μεγάλη κουβέντα μπορεί να γίνει επίσης γύρω από την οδική συμπεριφορά. Εδώ, προφανώς, κάθε εχέφρων άνθρωπος θα πρέπει να βάλει σε πρώτη προτεραιότητα την ασφάλεια. Και καλά θα κάνει. Τα δυναμικά χαρακτηριστικά ενός μοντέλου, δεν αντιβαίνουν στην ανάγκη του να στρίβει και να φρενάρει. Αντιτίθενται όμως στην άνεση και στην ποιότητα κύλισης, εκτός και αν βάλεις το χέρι στην τσέπη για να εξελίξεις ένα σοβαρό (και πιο ακριβό) σύστημα ανάρτησης.

Στην πράξη, η οδηγική απόλαυση δεν είναι καν άρρηκτα συνδεδεμένη με τις επιδόσεις. Η ζωή μπορεί να γίνει μεν ενδιαφέρουσα μετά τα 200 km/h, κάτι τέτοιο όμως δεν αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη. Κατά καιρούς κυκλοφορούν αυτοκίνητα όπως εκείνο το ταπεινό Daihatsu Copen, που μπορούν με λίγους ίππους και χωρίς τυμπανοκρουσίες να σου εξασφαλίσουν ένα πλατύ χαμόγελο. Μεγαλύτερο και πιο ουσιαστικό από αυτό ορισμένων new age GTI.  

Όποτε; Που καταλήγουμε; Είναι ο περιορισμός του κόστους και η ανικανότητα-έλλειψη έμπνευσης των κατασκευαστών οι δύο βασικοί λόγοι για την ύπαρξη βαρετών αυτοκινήτων; Θα θέλαμε πραγματικά να το πιστέψουμε, εάν δεν αναγνωρίζαμε στο πρόσωπο αυτών τον κερδοσκοπικό τους χαρακτήρα. Οι εταιρίες κατασκευής αυτοκινήτων είναι πρωτίστως εταιρίες. Πουλάνε ό,τι έχει πέραση. Και αν πέραση είχανε τα κουπέ με καμπύλες και γκάζια, θα κατασκεύαζαν τέτοια. Αντιθέτως, οι δρόμοι μας είναι γεμάτοι από SUV, γιατί αυτό ζητάει ο κόσμος. 

Και τρέμουμε στην ιδέα του αύριο, καθώς η αυτόνομη οδήγηση δεν θα έρθει απλά για να αναβαθμίσει την οδική ασφάλεια αλλά, κυρίως, για να μας δώσει τη δυνατότητα να παίζουμε στο κινητό, όση ώρα μετακινούμαστε. Εάν ανήκετε στη μεγάλη μάζα, ο θαυμαστός κόσμος της τεχνολογίας ανοίγεται λαμπρός μπροστά σας. Εάν πάλι βρίσκεστε από την πλευρά της μειοψηφίας του «πραγματικού οδηγού», που λέγαμε κάποτε, η ζωή είναι πολύ μικρή για να μην βρείτε σύντομα ένα αυτοκίνητο που πραγματικά να γουστάρετε να το χαζεύετε και να το οδηγείτε.