Pininfarina. Bertone. Giugiaro. Gandini. Ghia. Αυτοί οι λαμπροί κοροσερίστες βοήθησαν τα μέγιστα να διαμορφωθεί και να στεριώσει η φήμη της Ιταλίας ως κοιτίδας του μεγαλοφυούς σχεδιασμού αυτοκινήτων. Ανάμεσα σε αυτό το γαλαξία λαμπρών δημιουργών βρίσκεται και η εντυπωσιακή κληρονομιά που άφησε ο Ugo Zagato o πρεσβύτερος. Πριν από έναν αιώνα, ο Zagato ξεκινούσε την καριέρα του στην αυτοκινητοβιομηχανία για να δώσει στο αυτοκινητικό στερέωμα μερικά από τα πιο όμορφα και αξιοσημείωτα σχέδια.

Το Greenwich Concours d’Élégance τίμησε τα 100 χρόνια του Zagato στις εφετινές εορταστικές εκδηλώσεις του. Κάθε χρόνο, το Greenwich ανοίγει το Roger Sherman Baldwin Park στο νότιο τμήμα της πόλης, για να θαυμάσουμε μερικά από τα πιο μοναδικά και επιθυμητά αυτοκίνητα του κόσμου. Εκτός από αυτό, το βρετανικό concours έχει συχνά ένα κεντρικό θέμα που αλλάζει κάθε χρόνο, αποδίδοντας τα ιστορικά δέοντα σε μια συγκεκριμένη στιγμή ή προσωπικότητα στην ιστορία της αυτοκινητοβιομηχανίας. Την περασμένη χρονιά, το Greenwich Concours γιόρτασε τα αυτοκίνητα του Briggs Cunningham και εφέτος τη σκυτάλη πήρε ο Zagato, ακολουθούμενος από αφιερώματα στα αυτοκίνητα της Arnolt και της Bentley, η οποία επίσης γιορτάζει την εκατονταετηρίδα της.

Περισσότερα από 25 από τα καλύτερα δείγματα μερικών από τα πιο εμβληματικά σχέδια του Zagato παρουσιάστηκαν στο concours. Αυτοκίνητα που αντιπροσώπευσαν τις τρεις γενιές των επιρροών στα δημιουργήματα του σχεδιαστικού οίκου, μέσα από διάφορες φημισμένες μάρκες και μοντέλα.

«Είμαι ενθουσιασμένος που βρίσκομαι εδώ για να δω όλα αυτά τα αυτοκίνητα που αντιπροσωπεύουν τις τρεις γενιές της εταιρείας του παππού μου σε ένα θαυμάσιο περιβάλλον», δήλωσε ο Andrea Zagato, διευθύνων σύμβουλος της Zagato και ο εγγονός του Signor Ugo. «Η εταιρεία ξεκίνησε το 1919, πριν από 100 χρόνια, από τον παππού μου. Ήταν ένα επιτυχημένος επιχειρηματίας της αεροπορικής βιομηχανίας, ειδικά στην τεχνολογία εξοικονόμησης βάρους στα αεροσκάφη. Τεχνολογία που στη συνέχεια μετέφερε στα αυτοκίνητα».

Ύστερα από τη τεχνική θητεία του στο Officine Aeronautiche Pomilio (Ιταλός κατασκευαστής αεροπλάνων γνωστός για την παραγωγή στρατιωτικών διπλάνων) και το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Zagato εγκατέλειψε την εταιρεία για να ασχοληθεί με τις δικές του επιχειρήσεις, μεταφέροντας τις πρωτότυπες, αντισυμβατικές γνώσεις του στην αναδυόμενη αυτοκινητική βιομηχανία.

Κατά τα πρώτα χρόνια του αυτοκινήτου, τα μοντέλα ήταν βαριά και ογκώδη. Θέλοντας να το αλλάξει αυτό, ο Zagato πίστευε ότι θα μπορούσε να εφαρμόσει τις γνώσεις του για την ελαφριά κατασκευή από την αεροναυπηγική μηχανική στην εξέλιξη της αυτοκινητοβιομηχανίας. Η Carrozzeria Ugo Zagato & Co. και αργότερα ως «La Zagato», στο Milano, προσανατολίστηκε σε αυτή την αποστολή.

Η φιλοσοφία του Zagato για ελαφριά και δομικά ισχυρά αμαξώματα οδήγησε σε μερικά από τα πιο γρήγορα και αυτά με τις καλύτερες επιδόσεις αυτοκίνητα στις αντίστοιχες εποχές τους.

Έτσι στο Greenwich εμφανίστηκαν αυτοκίνητα όπως η Alfa Romeo 6C 1500 του 1950, ένας από τους τρεις νικητές (ισοπαλία) για το βραβείο Zagato Centennial Award. Ένα μοντέλο που σηματοδότησε μια σημαντική καμπή και ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός για την ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία. Βοήθησε δε να καθιερωθεί η φήμη του Zagato στις ελαφριές κατασκευές, μέσω των νικών στους πρώτους αγώνες του Mille Miglia.

Δίπλα στο 6C 1500, ήταν η Alfa Romeo 8C 2300 Corto Spider του 1933, ένα και μοναδικό κομμάτι που φτιάχτηκε για λογαριασμό του θρυλικού οδηγού της εποχής, Tazio Nuvolari, ο οποίος έτρεξε και κέρδισε με αυτό τις 24 Ώρες του Le Mans το 1933. Η 8C 2300, τρεις εβδομάδες αργότερα πήγε στις 24 Ώρες του Spa-Francorchamps, όπου τερμάτισε στη δεύτερη θέση της γενικής στα χέρια των Sommer και του Henri Stoffell. Αργότερα πήρε τη νίκη στην Ανάβαση του Mount Washington στο New Hampshire το 1937, με το Barron Collier στο τιμόνι. Στη συνέχεια και αφού εν τω μεταξύ άλλαξε αρκετούς ιδιοκτήτες στις ΗΠΑ, κατέληξε στην ιδιοκτησία της Scuderia N.E.

Ένα αφιέρωμα στον Zagato δεν λογίζεται ολοκληρωμένο χωρίς Lancia. Ένα αξιοσημείωτο κομμάτι ήταν αυτή εξαιρετικά σπάνια και μοναδική Lancia Aprilia Sport Zagato του 1938. Αρχικά σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από τον ίδιο τον Ugo, ένα κομμάτι που δυστυχώς χάθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αλλά λόγω της μακράς ιστορίας της Lancia με τον Μιλανέζο καροσερίστα, η Zagato κατασκεύασε ένα πιστό αντίγραφο του αυτοκινήτου το 2006.

Άλλες αξιοσημείωτες Lancia του Zagato περιλαμβάνουν την πιο πρόσφατη Fulvia του ’67 και του '69, και οι δύο ακόμη Lancia γνωστές για τον απαράμιλλο σχεδιασμό τους: Η Flaminia Super Sport Coupe του 1967, μία από τις μόλις 187 που φτιάχτηκαν. και η μία από τιw τέσσερις Appia GTE Coupe του 1969. 

Με την Aprilia σημειώθηκε μία από τις πιο αξιοσημείωτες συνεργασίες της Carrozzeria Zagato με τη FIAT Abarth, το 1956, με την 750 GT Zagato. Ένα εργοστασιακό αγωνιστικό αυτοκίνητο βασισμένο στο FIAT 600 και βελτιωμένο από την Abarth. Όχι μόνο ο Zagato βοήθησε για να μειωθεί σημαντικά το βάρος του, αλλά αυτή η μείωση έκανε τέτοια την αναλογία ισχύος/βάρους του αυτοκινήτου, επιτρέποντάς του να πάρει τη δεύτερη θέση στην κατηγορία του στο Mille Miglia του 1956. Όταν αργότερα, τον Ιούλιο του 1957, πήγε στην πίστα της Monza, μέσα σε τέσσερις ημέρες έθεσε 15 νέα ρεκόρ, περιλαμβανομένης της ταχύτερης μέσης ταχύτητας, με 165 km/h για 72 συνεχόμενες ώρες.

Προχωρώντας στην ιστορία του Zagato στα μέσα της δεκαετίας του ’50, το παρών στο concours έδωσε μια εξίσου σπάνια Maserati, η A6G/2000 Zagato του 1956, και μία από τις μόνο 20 που κατασκευάστηκαν. Η Maserati κατασκεύασε συνολικά 60 κομμάτια A6G μεταξύ 1956-57, 20 εκ των οποίων φόρεσαν «καβούκι» από το μιλανέζικη καροτσερία. Το αυτοκίνητο όμως είναι πιο θρυλικό για τις επιδόσεις του απ’ ό,τι για την σπανιότητά του. Η παρουσία της στο ιταλικό Πρωτάθλημα Σπορ Αυτοκινήτων του 1956, έδωσε στη Maserati μεγάλη αναγνώριση για τα σπορ αυτοκίνητά της, σε κείνο το πρώτο κύμα της μεταπολεμικής έκρηξης της αυτοκινητοβιομηχανίας. Ένα από αυτά τα κομμάτια πωλήθηκε πρόσφατα σε δημοπρασία των RM Sotheby’s για σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια ευρώ.

Σε μεγαλύτερο αριθμό έδωσαν το παρών διάφορα δείγματα της Alfa Romeo Giulia TZ και TZ2 που είναι αδιαμφισβήτητα από τις πιο εμβληματικές μεταπολεμικές συνεργασίες του Zagato με την Alfa Romeo. Χτισμένη πάνω στην πλατφόρμα της Giulia ως αντικαταστάτρια της Giulietta SZ, η TZ σηματοδότησε το όνομα Tubolare Zagato. Κατασκευασμένη τόσο στις προδιαγραφές των street legal όσο και των αγωνιστικών αυτοκινήτων, η Giulia TZ υιοθετούσε τη φιλοσοφία ελάφρυνσης του Zagato, ζυγίζοντας μόλις 650 κιλά. Η επόμενη TZ2 ζύγιζε ακόμη λιγότερο: 625 kg! Τόσο η Giulia TZ όσο και η TZ2 χαρακτηρίζoνταν από το μικρό, εμπνευσμένο από την αεροπορικό σχεδιασμό ουραίο κομμάτι τους (Kamm tail) ή «coda tronca». Μόνο 112 Giulia TZ κατασκευάστηκαν από τον Zagato κι άλλες 12 TZ2.

Ως φόρος τιμής στις δημιουργίες του Zagato κατά τη δεκαετία του ’60 παρούσες στο Greenwich ήταν αυτή Alfa Romeo 2600 «SZ» Sprint Zagato Coupe του 1965. Η scocca του Zagatο μπήκε πάνω στην πλατφόρμα της Alfa Romeo 2600, αυτή ήταν και η τελευταία Alfa Romeo με 6κύλινδρο μοτέρ σε σειρά με δύο εκκεντροφόρους. Η 2600 Spring Zagato φορούσε μια αναβαθμισμένη έκδοση αυτού του in-line six των 2,6 λίτρων με 165 άλογα. Είναι δε ένα από τα μόλις 105 αυτοκίνητα που κατασκευάστηκαν.

Σιγά σιγά, η Zagato ξεδίπλωσε τις φιλοδοξίες της συνεργαζόμενη με αυτοκινητοβιομηχανίες και εκτός της Ιταλίας. Το 1958, μία από τις πιο εντυπωσιακές συνεργασίες γέννησε ένα και μοναδικό κομμάτι: Την Jaguar XK140 Zagato Coupe. Το αυτοκίνητο ξεκίνησε τη ζωή ως μια τυπική XK140 ΜΥ1957 που ανήκε στον Ιταλό επιχειρηματία και μεγιστάνα Guido Modiano. Ωστόσο, καθ’ όσον η XK ήταν στην κυριότητά του, ενεπλάκη σε ατύχημα και σχεδόν καταστράφηκε. Αντί να ξαναφτιάξει το αυτοκίνητο σύμφωνα με τις εργοστασιακές προδιαγραφές του, ο Modiano που ήταν στενός φίλος του Elio Zagato, γιου του Ugo, ζήτησε από τον Elio να φτιάξει καινούργια καροσερί για το αυτοκίνητο. Το αποτέλεσμα είναι αυτή η μοναδικά όμορφη XK140 Zagato.

«Ο Zagato είναι σε αυτή τη δουλειά εδώ και πάνω από 100 χρόνια», δήλωσε ο Ken Gross, επικεφαλής κριτής του Greenwich Concours. «Πρόκειται για κάτι το εξαιρετικό για μια καροτσερία, καθώς οι περισσότερες από αυτές έπαψαν να υπάρχουν. Καθώς η τεχνολογία προχώρησε και άλλαξε, η απομάκρυνση από τις κατασκευές body-on-frame που έδιναν τις ευκαιρίες να αλλάξεις την καροσερί στα αυτοκίνητα εξαφανίστηκαν… εκτός εάν ήσουν ο Pininfarina με τη Ferrari ή ο Bertone. Για μια επιχείρηση όπως ο Zagato, ο οποίος συνεργάστηκε με τους Ιταλούς καροσερίστες και με την Aston Martin για να επιβιώσει, είναι εξαιρετικό και όλοι πρέπει να το γνωρίζουν».

Μερικές από τις πιο πρόσφατες συνεργασίες του ήταν με την Aston Martin, όπως η Vanquish Zagato Speedster και Shooting Brake του 2018 ή, παλιότερα, η Alfa Romeo TZ3 Stradale και η περίεργη κυβιστική Alfa Romeo των αρχών της δεκαετίας του ’90, η Alfa Romeo RZ.

Ένα άλλο πραγματικά μοναδικό αυτοκίνητο από την Zagato που ξεχώρισε δεν ήταν ούτε ιταλικό ούτε βρετανικό. Ήταν ένα εξαιρετικά σπάνιο Nissan Autech Stelvio Zagato Coupe του 1991, με βάση το Nissan Leopard από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Αυτό που οι Αμερικανοί γνωρίζουν ως Infiniti M30.

Συνολικά, ο αντίκτυπος του οίκου Zagato στην ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία άφησε αξιόλογη κληρονομιά και την τεχνική που έθεσε το σημείο αναφοράς για ελαφρές και κόμπακτ κατασκευές. Τεχνική ή τεχνικές, αν θέλετε, που σχεδόν όλοι οι Ευρωπαίοι κατασκευαστές αυτοκινήτων τις χρωστούν στην Carozzeria Zagato.

«Πιστεύω ότι σταθήκαμε τυχεροί διότι πάντα ήμασταν συνεπείς. Έτσι, πάντα αποφασίζουμε να είμαστε συνεπείς με το παρελθόν μας, μόνο με μοντέλα κουπέ και μόνο με ελαφριά, κόμπακτ σχέδια», είπε ο Zagato. «Η συνέπεια είναι ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας και η επιβίωση για 100 χρόνια αποτελεί ήδη επιτυχία».

[Πηγή Hagerty/Chris Chin]