Τάδε έφη Αντισθένης, ένας κυνικός φιλόσοφος του 4ου αιώνα π.Χ. Για την ακρίβεια ήταν ο ιδρυτής της κυνικής σχολής, η οποία σε αδρές γραμμές υποστηρίζει μια «έμπρακτη» Ηθική. Μια ηθική που προϋποθέτει προσωπική αυτάρκεια, ένα φυσικό τρόπο καθημερινού βίου, με απλότητα και αυτοδιάθεση.

Μάλιστα. Για να δούμε τώρα πώς συνδέονται όλα τα παραπάνω μεταξύ τους και με την αναπόδραστη ελληνική πραγματικότητα. Η οποία βεβαίως είναι τόσο ρευστή έτσι ώστε όλα να μπορούν να συμβούν. Ή τίποτα.

Ποιοι είναι οι «εχθροί» μας; Οι Ευρωπαίοι; Οι Γερμανοί; Ας υποθέσουμε για την οικονομία της κουβέντας πως είναι, αν και εδώ επισημαίνω μια εσωτερική αντίφαση, δεδομένου ότι Ευρωπαίοι είμαστε κι εμείς. Γεγονός που μας οδηγεί στο εύλογο συμπέρασμα πως είμαστε (και) εχθροί του εαυτού μας. Σωστό είναι αυτό, αν το καλοσκεφτείς. Ωστόσο ο «εσωτερικός» πόλεμος σχεδόν ποτέ δεν σε οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα και ως εκ τούτου σπανίως και σε happy end. Τι μας λένε λοιπόν οι κανονικοί εχθροί μας, οι εξωτερικοί; Διαπιστώνουν μια εκτεταμένη διαφθορά, η οποία διαχέεται, συμπλέκεται, συνασπίζεται και τελικά στρέφεται κατά όχι μόνον της πράξης, αλλά ακόμα και της πρόθεσης ξεριζώματός της.

Μισό λεπτό, όμως. Για ποιο λόγο να σου υποδείξει κάτι τέτοιο ο εχθρός, αν όντως θέλει να σε καταστρέψει; Για ποιο λόγο να επιμένει σε αμμοβολή αντί να αφήσει τη σκουριά να διαλύσει το σύμπαν; Μήπως, λέω, μήπως δεν είναι ο εχθρός;

Και ποιος φταίει για όλον αυτόν τον ανείπωτο πόνο που ζούμε τα τελευταία χρόνια; Ποιος φταίει για την ερημοποίηση της οικονομίας, για την ανεργία, τη φτωχοποίηση; Ελάτε, τώρα! Πραγματικά δεν είναι δυνατόν να τα ρίξουμε όλα στους άλλους. Προφανώς αυτοί στους οποίους στραφήκαμε για βοήθεια υπήρξαν σκληροί, κυνικοί. Είναι επίσης προφανές πως εφαρμόστηκε ένα σχέδιο φύρδην μίγδην, με αναφορές στη Σχολή του Σικάγου και στον άκρατο νεοφιλελευθερισμό που υποστηρίζει τον περιορισμό της ποσότητας χρήματος, όπως εκφράστηκε από τον Μίλτον Φρίντμαν.

Αλλά και με την παραδοξότητα της αύξησης των φόρων, κι ας την καταδικάζει η ίδια αυτή σχολή σκέψης. Το αποτέλεσμα το ξέρουμε όλοι. Το ζήσαμε, το ζούμε ακόμη. Ήταν τιμωρητική η διάθεση των ξένων; Κατά τη γνώμη μου ναι, και αυτό ήταν το λάθος. Διότι αυτή την τιμωρία δεν την επέβαλαν στον κυρίως υπεύθυνο, δηλαδή στο ελληνικό πολιτικό σύστημα και τη σιαμαία πλέον οικονομική ελίτ. Την επέβαλαν σε ένα λαό ολόκληρο, ο οποίος, ναι, έχει ένα βαθμό συνυπευθυνότητας, όμως όχι, δεν του άξιζε να υποστεί όλη αυτή την ταπείνωση. Η εξωτερική «βοήθεια» ανακατένειμε τον πλούτο από την ανάποδη, άνοιξε την ψαλίδα, ανέχτηκε την αναβολή, έκανε τα στραβά μάτια στη διαπλοκή. Και μοιραία μετατράπηκε στα μάτια όλων όσοι από εμάς είδαμε να χάνεται ένα τεράστιο μέρος του εισοδήματός μας, σε εχθρό. Διότι στην πραγματικότητα υπέθαλψε τον πραγματικό εχθρό. Τον εσωτερικό. Και δια αυτού του τρόπου εξακολουθεί να τον σώζει.

Το αντιλαμβάνεστε; Μετατοπίζουμε τη ματιά μας σε ήσσονος σημασίας γεγονότα. Δεν φταίει ο Σόιμπλε ή η Μέρκελ, όχι τόσο όσο νομίζουμε ή όσο βολικά κάποιοι μας κάνουν να νομίζουμε. Στις πρόσφατες εκλογές συντελέστηκε μια αξιοπρόσεκτη στροφή προς την «έμπρακτη» ηθική που ανέφερα πιο πάνω. Μια προσπάθεια για πολιτική αυτοδιάθεση. Προσωπικά όμως δεν θα ήθελα να την τοποθετήσω σε συνάρτηση ή αντιδιαστολή με τους ξένους. Σε αυτό το επίπεδο, ό,τι είναι να γίνει θα γίνει. Το ζήτημα είναι να μη χάσουμε μια ευκαιρία για εσωτερική αυτοκάθαρση, για μια επανεκκίνηση που θα έχει νόημα. Να μην είμαστε και πάλι εκείνοι οι «δειλοί μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα» που προσμένουν κάποιο θάμα. Κι όταν αυτό δεν έρχεται, να κατασκευάζουμε το βολικό εχθρό.