H Alfa Romeo στον πολύ κόσμο είναι γνωστή για τις σπορ μπερλίνες, τα καμπριολέ και τα εύηχα μοτέρ της. Αλλά άμα ψάξεις στο μπαούλο με τα ενθύμια που έχει κρυμμένα στη σοφίτα, θα βρεις επαγγελματικά, καμιόνια, αλλά και 4x4.

Η παρουσία της νέας Stelvio στην αγορά, μας θύμισε λοιπόν τη γιαγιά της, τη 1900 M A.R. 51, που στοργικά ονομάστηκε «Matta», δηλαδή «τρελή».

Όλα ξεκίνησαν το φθινόπωρο του 1950. Τα πράγματα τότε ήταν σκληρά για τους Ιταλούς κατασκευαστές, με τη χώρα και τη βιομηχανία που βρίσκονταν υπό διάλυση κι ακόμα μακριά από τη λάμψη του ’60. Αλλά και η Alfa Romeo βρισκόταν επί ξυρού ακμής, με τον Orazio Satta Puliga, αρχιμηχανικό και διευθυντή σχεδιασμού, να επιχειρεί να δώσει στη μιλανέζικη εταιρεία πιο μαζικό διασκελισμό. Εκείνη τη χρονιά, το υπουργείο Άμυνας προκήρυξε διαγωνισμό για ένα όχημα αναγνώρισης, παντός εδάφους, προκειμένου να αντικαταστήσει τα παλιά αμερικανικά Jeep Willys ΜΒ. Στη εθνική επιταγή για το Autovettura da Ricognizione, προφανώς και η FIAT θα ήταν παρούσα. Αλλά και η Alfa Romeo ήθελε επίσης κομμάτι από το γλυκό και, καθώς η ανάγκη για χρήμα στα ταμεία της ήταν πιεστική, θα πρότεινε ομοίως το όραμά της για το ιταλικό τζιπ.

Πιάσε ένα Land Rover, μάστορα
Αρχικά, το όραμα αυτό ήταν λίγο… βρετανικό. Εκεί στην Alfa Romeo δεν ήξεραν τίποτα από σκληροτράχηλα 4x4, αλλά εκείνο που γνώριζαν ήταν πώς να αντιδρούν άμεσα. Δεν έχασαν λοιπόν καιρό και αγόρασαν ένα Land Rover Series 1 Ro1 από έναν Ελβετό αντιπρόσωπο για να το κάνουν φύλλο και φτερό. Να το μελετήσουν παντού και σε μεγάλο βαθμό αρχικά να εμπνευστούν. Ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα θα ήταν μακριά από αυτό που θα λέγαμε αντίγραφο. Αλλά από την άλλη, πολλά εξαρτήματα του πρότζεκτ «Matta» κατασκευάστηκαν ειδικά για το μοντέλο, εκτοξεύοντας αναμενόμενα το κόστος παραγωγής στα ύψη.

Πάνω στο σασί της A.R. 51, η Alfa τοποθέτησε το 4κύλινδρο μοτέρ AR 1306 των 1.884 cc με τους δύο εκκεντροφόρους που φορούσε η ολοκαίνουργια, υπέροχη μπερλίνα 1900 που παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 1950. Ο κινητήρας αναθεωρήθηκε για χρήση 4x4, η συμπίεση κατέβηκε από το 7,5 στο 7:1, τροποποιώντας παράλληλα το προφίλ των εκκεντροφόρων για να αυξηθεί η ροπή στις χαμηλές στροφές. Παρόλα αυτά, ο κινητήρας AR1306 διατήρησε το σπορ χαρακτήρα του, κάτι ασυνήθιστο για τέτοιο όχημα. Όσον αφορά τις υπόλοιπες επιλογές, αυτές ήταν αρκετά εξεζητημένες: Εμπρός άξονας που συμπλεκόταν με λεβιέ και μπλοκέ διαφορικό στον πίσω άξονα.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ Alfa Romeo 1900 Berlina 1950-1959

Οι μηχανικοί της Alfa, συμπεριλαμβανομένου του Giuseppe Busso, χρειαζόταν να βιαστούν, καθώς το πρώτο πρωτότυπο που προοριζόταν για τις δοκιμές αξιολόγησης έπρεπε να παραδοθεί τον Μάιο του 1951. Μιλάμε δηλαδή για μόλις οκτώ μήνες ύστερα από την προσφορά. Το ίδιο γρήγορα έπρεπε να παραδοθεί και το πρώτο οριστικό δείγμα, τον προσεχή Σεπτέμβριο. Και για το μόνο που δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε την Alfa εν προκειμένω είναι για αδράνεια. Αρκεί να σκεφτείτε ότι η FIAT, που είχε ξεκινήσει το δικό της πρότζεκτ αρκετό καιρό πριν καθώς ο Στρατός την είχε ειδοποιήσει νωρίτερα για τις προθέσεις του υπουργείου, παρουσίασε την Campagnola της ταυτόχρονα.

Η μάχη ήταν σκληρή και μείζον θέμα μεταξύ των δύο κατασκευαστών. Δυστυχώς όμως για την Alfa Romeo, ήταν η Campagnola της FIAT που διάλεξε ο Στρατός, με μια μικρή ετήσια πρόσοδο –σε σύνολο 39.076 αυτοκίνητα από το 1951 μέχρι το 1974. Στο σημείο αυτό να πούμε ότι η επιλογή της Campagnola δεν έγινε από κάποια «παράγκα» του Στρατού και της FIAT. Η A.R. 51 ήταν τρεις φορές πιο ακριβή από τη συμπατριώτισσά της, εξαιτίας των πολλών μοναδικών εξαρτημάτων και της επιτήδευσής της: Η Alfa Romeo ζητούσε σχεδόν δύο εκατομμύρια ιταλικές λίρες για κάθε αυτοκίνητο, ενώ η FIAT λίγο πάνω από 700 χιλιάδες.

Βραβείο παρηγοριάς
Η Campagnola, πιο αγροτική, φαινόταν να είναι και πιο κατάλληλη για τις ανάγκες του Στρατού που έψαχνε ένα όχημα απλό, αποτελεσματικό και φθηνό. Ένα ακόμη πλεονέκτημα για το FIAT ήταν ότι το Torino απολάμβανε της εμπειρίας του μαζικού κατασκευαστή και της συνέργειας με άλλα μοντέλα, όπως το FIAT 1400 με το οποίο η Campagnola μοιραζόταν το μοτέρ.

Όσον αφορά τις δυνατότητες, η Alfa «Matta» διέθετε αδιαμφισβήτητα ανώτερα χαρακτηριστικά, αλλά όχι πραγματικά απαραίτητα για την αποστολή της, ενώ το πιο μεγάλο μειονέκτημά της ήταν η σημαντικά υψηλότερη κατανάλωση από της Campagnola.

Ωστόσο, το ιταλικό κράτος δεν θα έμενε ασυγκίνητο με την προσπάθεια της Alfa Romeo και θα της απένειμε το βραβείο της… παρηγοριάς, δίνοντάς της μικρές παραγγελίες. Το υπουργείο Αμύνης θα παράγγελνε 1.281 αυτοκίνητα, το υπουργείο Εσωτερικών 457, η Marina Militare 29, η Aeronautica Militare έντεκα κομμάτια, το υπουργείο Οικονομικών τρία αυτοκίνητα, το υπουργείο Γεωργίας και το υπουργείο Μεταφορών από ένα κομμάτι. Το 1952 λανσαρίστηκε η «πολιτική» έκδοση A.R. 52, με κινητήρα ανεβασμένο στα 1975 cc.

Συνολικά, 2.059 αυτοκίνητα (1.921 A.R. 51 και 154 Α.R. 52) κατασκευάστηκαν μεταξύ του Μαρτίου του 1952 και του 1954, εκ των οποίων έξι πρωτότυπα. Μεταξύ των τελευταίων περιλαμβάνονταν μια Matta Giardinetta, ένα βυτιοφόρο, ένα ντίζελ και ένα εκχιονιστικό με μοτέρ τούρμπο. Σε ιδιώτες πουλήθηκαν 116 από την A.R. 51 και όλες οι A.R. 52.

Αλλά πώς προέκυψε το προσωνύμιο «Matta»; Προήλθε λοιπόν από μια έξυπνη διαφημιστική εκστρατεία που διοργανώθηκε επί τη βάσει μιας λίγο τρελής ιδέας, αλλά με μεγάλο αντίκτυπο: Μια Alfa Romeo Α.R. 51 ανέβαινε και κατέβαινε τις σκάλες που οδηγούσαν στη Βασιλική της Ασίζης, στο «Monte Stella» στο Milano, για να διαφημίσει τις αρετές 4x4 του αυτοκινήτου. To διάσημο λόφο που δημιουργήθηκε από τα συντρίμμια των αμερικανικών βομβαρδισμών στην πόλη, στο τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Αυτό το παρατσούκλι λοιπόν της έμεινε, ενώ η Alfa Romeo το υιοθέτησε και εσωτερικά.

Οι Giuseppe Busso, Guido Moroni και ο συνταγματάρχης Ferruccio Garbari (σχεδιαστής αρμάτων μάχης) ήταν οι σχεδιαστές και οι πρώτοι δοκιμαστές των πρωτοτύπων. Αλλά επίσης και οι εμπνευστές αυτής της διαφημιστικής καμπάνιας που έκανε γνωστό το μοντέλο. Η Alfa «Matta» όμως θα έκανε επίσης αγωνιστική καριέρα, κερδίζοντας την πρώτη θέση στην κατηγορία «Στρατιωτικά Οχήματα» στο Mille Miglia του 1952. Ή θα την έβλεπες ως αυτοκίνητο συνοδείας στον ποδηλατικό Tour de France ή ακόμα ως αυτοκίνητο βοηθείας στον περίφημο αγώνα των 19.000 km «Raid della Fratellanza e della Pace Roma-Pechino», μερικά χρόνια αργότερα, δίπλα στις Giulia.



Λαμβάνοντας υπόψη τη μικρή παραγωγή, η A.R. 51 είναι σήμερα ένα σπάνιο και σχετικά ακριβό αυτοκίνητο. Πάντως ο ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει κάποιες και ειδικά στην Ιταλία. Τα υπάρχοντα μοντέλα είναι συνήθως αποκαταστημένα με αγάπη, αν και όχι πάντα με τις εργοστασιακές προδιαγραφές. Πάντως στην περίπτωση που δώσετε 50-60 χιλιάρικα για μια απαστράπτουσα και σαφώς πιο άνετη Stelvio, δεν θα ήταν κακή ιδέα να αγοράσετε και τη γιαγιά της για 25-30 χιλιάρικα.

H Alfa Romeo A.R. 51 & A.R. 52 σε αριθμούς
ΚΙΝΗΤΗΡΑΣ
Τύπος Βενζινοκίνητος, τετράχρονος
Θέση Εμπρός, κατά το διάμηκες
Αριθμός κυλίνδρων Τέσσερις σε σειρά
Υλικό Χυτοσιδηρός κορμός, κεφαλή από ελαφρό κράμα
Χωρητικότητα 1.884 και 1.995 cc
Διάμετρος x διαδρομή 82,55 x 88 mm και 84,5 x 88 mm
Σχέση συμπίεσης 7,0:1
Μέγιστη ισχύς 65 ίπποι CUNA στις 4.400 rpm
Μέγιστη ροπή 12,5 kgm στις 2.500 rpm
Διάταξη βαλβίδων Επικεφαλής τύπου V, δύο εκκεντροφόροι επικεφαλής οδηγούμενοι με καδένα
Σύστημα λίπανσης Υπό πίεση, ξηρό κάρτερ, χωρητικότητα 12,5 lt
Σύστημα ψύξης Υγρόψυκτο, κλειστού κυκλώματος με μηχανικό ανεμιστήρα, χωρητικότητας 9,5 lt
Σύστημα τροφοδοσίας Mηχανική αντλία, ένα μονό καρμπιρατέρ Solex 33 PBIC
Ρεζερβουάρ 50 lt
ΜΕΤΑΔΟΣΗ
Τύπος Κατ’ επιλογή 4x4, με επιλογή του εμπρός άξονα
Συμπλέκτης Ξηρός μονόδισμος
Κιβώτιο Χειροκίνητο, με τέσσερις ταχύτητες + όπισθεν
ΑΝΑΡΤΗΣΗ
Εμπρός Ανεξάρτητοι τροχοί, εγκάρσιοι βραχίονες (διπλά ανισομεγέθη ψαλίδια), διαμήκεις ράβδοι στρέψης
Πίσω Άκαμπτος άξονας, διαμήκη φύλλα σούστας
Αμορτισέρ Υδραυλικά τύπου μοχλού
ΤΡΟΧΟΙ
Ζάντες Ατσάλινες 16”
Λάστιχα 6.40x16
ΦΡΕΝΑ
Εμπρός Ταμπούρα
Πίσω Ταμπούρα
Χειρόφρενο Μηχανικό στους πίσω τροχούς
ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ
Τύπος Ατέρμονας κοχλίας
ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Τύπος 12βολτο
ΔΟΜΗ
Τύπος Πλευρικό και εγκάρσιο πλαίσιο, ατσάλινο
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
Μήκος x πλάτος x ύψος 3.520 x 1.575 x 1.820 mm
Μεταξόνιο 2.200 mm
Μετατρόχια Εμπρός και πίσω 1.300 mm
Βάρος Άφορτο 1.250 kg
ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ
Τελική ταχύτητα 105 km/h
Μεταφορική ικανότητα Έξι επιβάτες
ΤΙΜΗ
Τιμή στην Ιταλία το 1952 L. 1.935.000
Τιμή σήμερα €25.000-€32.000 (κατάσταση Excellent και Concours)