Έγραφα πριν δυο μήνες για το πρόγραμμα SARTRE και τα «τρένα δρόμου». Τα οργανωμένα δηλαδή κομβόι όπου μόνο το πρώτο αυτοκίνητο έχει οδηγό και τα υπόλοιπα ακολουθούν, οδηγούμενα ηλεκτρονικά.

Αρχικά απορείς γιατί μια αυτοκινητοβιομηχανία σαν τη Volvo συμμετέχει σε τέτοια προγράμματα. Είναι όμως απλό: διότι βλέπει το μέλλον. Και το μέλλον δεν είναι ευοίωνο για μας τους αυτοκινητόφιλους. Είναι το ίδιο μέλλον που κάνει την BMW, τη φίρμα με σλόγκαν τη «χαρά της οδήγησης», να στρέφεται στα σκούτερ και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα πόλης.
Πολλοί ερευνητές ανά τον κόσμο υποστηρίζουν ότι οι προηγμένες χώρες έχουν πλέον φτάσει σε ένα σημείο που λέγεται Peak Car. Ότι δηλαδή τα αυτοκινητοχιλιόμετρα ανά άτομο έχουν ήδη κορυφωθεί και αρχίζουν να μειώνονται.
Οι αιτίες γι’ αυτό είναι πολλές. Είναι σίγουρα η οικονομική κρίση και η ανεργία, κυρίως στους νέους. Είναι το αυξανόμενο κόστος των καυσίμων και της ασφάλισης. Είναι η αναβάθμιση των μαζικών μέσων μεταφοράς. Είναι η αναστροφή της τάσης μετοίκησης στα προάστια και η επιστροφή στο κέντρο της πόλης, για να αποφευχθούν οι πολύωρες και πολυέξοδες μετακινήσεις. Είναι η εν γένει αυξανόμενη αστυφιλία (έρευνες δείχνουν πως το 2050, το 86% του πληθυσμού θα ζει σε μεγαλουπόλεις). Είναι η αποθάρρυνση της κυκλοφορίας με αυτοκίνητο μέσα στις πόλεις (πεζόδρομοι, δακτύλιοι, δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας). Είναι η μετεωρική άνοδος της ηλεκτρονικής δικτύωσης, των τηλεδιασκέψεων και του ηλεκτρονικού εμπορίου. Και δυστυχώς, είναι μια πολιτιστική τάση απομάκρυνσης από το αυτοκίνητο, που παρατηρείται κυρίως ανάμεσα στους νέους.
Μέχρι τώρα είχαμε τον «έρωτα με το αυτοκίνητο». Τώρα φαίνεται πως έχει αντικατασταθεί από τον «έρωτα με το κινητό». Ο νέος προτιμά να ψωνίσει από e-shop αντί να πάει με το αυτοκίνητο στα μαγαζιά ή σε mall. Και αντί να πάρει τους φίλους του και να πάνε τσάρκα, επικοινωνεί μαζί τους μέσω facebook και twitter. Πολλοί νέοι σε πλούσιες χώρες δηλώνουν πως τα κοινωνικά δίκτυα και το διαδίκτυο υποκαθιστούν επαρκώς τα ταξίδια με το αυτοκίνητο. Ο εικονικός κόσμος τον πραγματικό, δηλαδή. Και όσοι όντως ταξιδεύουν, προτιμούν τους μακρινούς προορισμούς με φτηνά αεροπορικά εισιτήρια, από την αυτοκινητάδα. Στις καθημερινές μετακινήσεις τους μοιράζονται ένα αυτοκίνητο με άλλους σε car pooling, όχι τόσο από ιδεολογία όσο για να γνωρίσουν διαφορετικούς ανθρώπους, διαφορετικούς τρόπους οδήγησης, διαφορετικά αυτοκίνητα. Το να έχεις ένα αυτοκίνητο και να το αγαπάς είναι γι’ αυτούς ισοδύναμο μιας βαρετής μονογαμίας. Άλλοι, επηρεασμένοι από τα οικολογικά ρεύματα, βλέπουν απλά το αυτοκίνητο ως έναν ενεργοβόρο, ρυπογόνο, ενοχλητικό και επικίνδυνο αναχρονισμό. Ή το πολύ να το βλέπουν ως μια εξυπηρετική, απρόσωπη συσκευή, σαν το φούρνο μικροκυμάτων.
Γι’ αυτό και οι έρευνες σε προηγμένες χώρες αποκαλύπτουν ότι οι λεγόμενοι Millennials, οι νέοι που γεννήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και τώρα μπαίνουν στην αγορά εργασίας, δεν σπεύδουν να βγάλουν άδεια οδήγησης – όπως εμείς που μετρούσαμε και τις μέρες. Κάποιοι δεν βγάζουν καθόλου, γι’ αυτό και τα νοικοκυριά χωρίς αυτοκίνητο όλο και πληθαίνουν (από 20% σε 28% στην «αυτοκινητομάνα» Γερμανία, τα τελευταία χρόνια). Και όσοι τελικά αποκτούν δίπλωμα στα 30 τους λόγω ανάγκης, κάνουν 30% λιγότερα χιλιόμετρα.
Μέχρι τώρα, η απόκτηση διπλώματος ήταν ισοδύναμη της χειραφέτησης, της de facto ενηλικίωσης. Η οδήγηση ήταν μια έκφραση της προσωπικότητας, μια ένδειξη δεξιοτεχνίας. Τώρα αυτά εκφράζονται αλλιώς. Γι’ αυτό και βλέπουμε προγράμματα εξέλιξης αυτοκινήτων χωρίς οδηγό. Γι’ αυτό η Google έφτιαξε το autonomous car. Γι’ αυτό γίνεται κάθε τόσο το DARPA Grand Challenge και χρηματοδοτείται από το αμερικανική κυβέρνηση. Γι’ αυτό η Volvo συμμετέχει στο SARTRE. Για να συνεχίσει να φτιάχνει αυτοκίνητα και στο μέλλον.
Κι εμείς; Θα εξαφανιστούμε σαν τους δεινόσαυρους; Σε βάθος χρόνου, ίσως. Όμως θα το παλέψουμε. Διότι το αυτοκίνητο είναι ισοδύναμο της προσωπικής ελευθερίας. Και η κατάργησή του ένα μόνο πράγμα μπορεί να σημαίνει…