Το Grand Prix Αγίου Μαρίνου την 1η Μαΐου του 1994 αποτελεί σταθμό στην ιστορία της Formula 1. Ήταν η χρονιά που η κορωνίδα του μηχανοκίνητου αθλητισμού βίωσε το χειρότερο και πιο τραγικό τριήμερο στην ιστορία της. Αυτός ήταν ο τελευταίος, ανολοκλήρωτος, επίγειος αγώνας του Ayrton Senna da Silva. Του ανθρώπου που κόσμησε με την παρουσία του τις πίστες της Formula 1 και θεωρείται, ακόμα και σήμερα, από τους περισσότερους, ως ο κορυφαίος οδηγός όλων των εποχών.

23 χρόνια μετά και αυτή η καταραμένη πρωτομαγιά παραμένει χαραγμένη στη μνήμη όλων όσων λάτρεψαν τον Βραζιλιάνο οδηγό. Ήταν η μέρα που συνέβη το αναπάντεχο, αυτό που κανείς ποτέ δεν είχε φανταστεί και ουδείς βέβαια ήθελε να πιστέψει. Στον έβδομο γύρο η Williams FW16 που οδηγούσε ο Ayrton Senna, στο πέρασμά της από τη στροφή Tamburello, φεύγει εκτός πίστας και προσκρούει στο τσιμεντένιο τοίχο με σχεδόν 300km/h. Η εικόνα συγκλονίζει. Ο αγώνας -προσωρινά- διακόπτεται και ο Βραζιλιάνος μεταφέρεται με ελικόπτερο στο νοσοκομείο της Μπολόνια. Λίγες ώρες αργότερα -στις 6:40μ.μ.- η καρδιά του σταματά να χτυπά και ανακοινώνεται επίσημα ο θάνατός του.

"Ήταν ένας οδηγός τόσο τέλειος, που ποτέ κανείς δεν σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να του συμβεί κάτι", είχε δηλώσει μετά το ατύχημα ο πρώην teammate του στην ομάδα της McLaren, Gerhard Berger.

Εκείνη την Κυριακή ο κόσμος έγινε φτωχότερος, όχι μόνο γιατί έχασε έναν οδηγό με εκπληκτικές ικανότητες εντός πίστας, αλλά διότι -όπως λένε αυτοί που τον γνώρισαν- έχασε ένα σπάνιο και χαρισματικό άνθρωπο. Έναν άνθρωπο που αποτέλεσε το ίνδαλμα για ένα ολόκληρο έθνος και πρότυπο για χιλιάδες δοκιμαζόμενα παιδιά της Βραζιλίας.

"Ο Ayrton ήταν παθιασμένος με την Βραζιλία και ήταν φυσικό να σκεφτεί να δώσει και σε άλλους τις ευκαιρίες που ο ίδιος είχε στη ζωή του", δηλώνει η αδερφή του αξέχαστου οδηγού, Viviane Senna, και πρόεδρος του μη κερδοσκοπικού ιδρύματος, που η οικογένεια ίδρυσε μετά το θάνατό του.

Το ίδρυμα εδρεύει στο Sao Paulo και μέχρι και σήμερα βοηθάει χιλιάδες παιδιά της Βραζιλίας να μορφωθούν και να ξεφύγουν από την εγκληματικότητα που μαστίζει τις φτωχογειτονιές του Sao Paulo. Η ιδέα της ίδρυσης ενός τέτοιου ιδρύματος ανήκε φυσικά στον Ayrton Senna και την είχε εκμυστηρευτεί ο ίδιος, δύο μήνες πριν το θάνατό του, στην αδερφή του. Δυστυχώς όμως, ο ίδιος δεν έζησε αρκετά, για να δει το όραμά του να υλοποιείται.

"Για την Βραζιλία, ήταν κάτι περισσότερο από είδωλο, ήταν ένας μύθος, ένας υπερήρωας. Ο Senna έκανε τους καλούς και τους κακούς ανθρώπους στη Βραζιλία να χαμογελούν και έκανε όλες αυτές τις Κυριακές των αγώνων ξεχωριστές, ημέρες γεμάτες τιμή και περηφάνια για το λαό της Βραζιλίας", είχε δηλώσει παλιότερα ο Rubens Barrichello, εξηγώντας την αμφίδρομη σχέση αγάπης που είχε αναπτύξει ο Ayrton Senna -ο μέντοράς του όπως έχει πει επανειλημμένα ο οδηγός της Ferrari- με τους συμπατριώτες του.

Ξημερώματα Τετάρτης, 4 Μαίου 1994, ο Ayrton da Silva Senna επέστρεφε για τελευταία φορά στη γενέτειρά του, το Sao Paolo. Με εντολή του τότε προέδρου της Βραζιλίας, Itamar Franco, η πτήση RG723 από το Παρίσι κατευθύνεται, με τη συνοδεία μαχητικού αεροσκάφους, στο αεροδρόμιο Guarulhos μεταφέροντας τη σωρό του. Εκατομμύρια Βραζιλιάνοι κατέκλυσαν την κεντρική λεωφόρο από όπου θα πέρναγε η πομπή, πριν φθάσει στο χώρο για το λαϊκό προσκύνημα.

Ήταν τόσο μεγάλη η προσέλευση του κόσμου που, σύμφωνα με μαρτυρίες πολλών, είχε ξεπεράσει και την κηδεία του Tancredo Neves -του άνθρωπου που είχε οδηγήσει στην ανατροπή της στρατιωτικής δικτατορίας της χώρας- εννέα χρόνια πριν. Ο κόσμος, απλοί άνθρωποι από κάθε γωνιά της Βραζιλίας, κρατούσε στα χέρια του πλακάτ και σημαίες που ανέγραφαν μόλις μια λέξη: Obrigado (σ.σ.: Ευχαριστώ).

Για εκείνους ο Ayrton Senna δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Ήταν ένας θρύλος, το πρότυπο ενός ολόκληρου λαού και ο κορυφαίος -εκείνη την εποχή- σε αυτό που είχε επιλέξει για να αφιερώσει τη ζωή του, τη Formula 1. Δυστυχώς, όπως άλλωστε συνέβη με τους περισσότερους θρύλους, ο Βραζιλιάνος έφυγε πρόωρα. Ο Θεός, αυτός που σύμφωνα με τον ίδιο τον καθοδηγούσε σε κάθε βήμα της ζωής του, επέλεξε να τον πάρει κοντά του σε ηλικία μόλις 34 ετών, πριν προλάβει να ολοκληρώσει το έργο του και αφήνοντας αναπάντητα κάποια ερωτήματα.

Τι θα συνέβαινε στην F1 αν ο Senna επιβίωνε από την σύγκρουση; Θα είχε ισοφαρίσει το ρεκόρ των πέντε πρωταθλημάτων του Juan Manuel Fangio πριν από τον Michael Schumacher; Τον επόμενο μεγάλο στόχο που είχε θέσει στον εαυτό του. Θα είχε επιτύχει ο Γερμανός πολυπρωταθλητής όλα αυτά τα ρεκόρ εάν είχε αντιμέτωπο τον Senna για μερικά χρόνια ακόμα; Αρκετοί από εμάς έχουμε φανταστεί τους δύο πιλότους να μάχονται σε κάποια πίστα, αλλά στα ερωτήματα αυτά δεν θα μπορέσει ποτέ κανείς να απαντήσει με βεβαιότητα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο θάνατός του άλλαξε ριζικά τον κόσμο της Formula 1, θέτοντας την αύξηση της ασφάλειας των οδηγών ως πρωταρχικό στόχο για τα επόμενα χρόνια.

"Τα γεγονότα της Imola ήταν αναμφίβολα αυτά που οδήγησαν στο να γίνει η ασφάλεια κορυφαία προτεραιότητα για τη Formula 1. Από την περίοδο εκείνη η ασφάλεια άρχισε να εξελίσσεται επιστημονικά, συστηματικά και σε συνεχή βάση, όπως ακριβώς και τα μονοθέσια", είχε αναφέρει παλιότερα ο πρώην πρόεδρος της FIA, Max Mosley.

Πριν την Imola του 1994, η Formula 1 είχε δώδεκα χρόνια να ζήσει ένα θανατηφόρο ατύχημα και όλοι οι ιθύνοντες είχαν αρχίσει να πιστεύουν πως οι αγώνες ήταν τόσο ασφαλείς που τα τραγικά ατυχήματα ήταν οριστικά παρελθόν. Τα γεγονότα εκείνου του τριημέρου διέψευσαν, με τον χειρότερο ίσως τρόπο, αυτούς τους ισχυρισμούς, οι οποίοι ενισχύθηκαν αρχικά όταν ο Rubens Barrichello, στο σοβαρό ατύχημα που είχε στις δοκιμές της Παρασκευής, βγήκε από το μονοθέσιο της Jordan ευτυχώς μόνο με μερικές μελανιές και σπασμένη μύτη.

Οι κακοί οιωνοί για αυτό που θα ακολουθούσε την επόμενη ημέρα συνεχίστηκαν και κατά τη διάρκεια των κατατακτήριων δοκιμών του Σαββάτου, όταν ο Αυστριακός οδηγός της Simtek, Roland Ratzenberger, σκοτώθηκε ακαριαία, μετά την αποκόλληση της πίσω πτέρυγας του μονοθεσίου του και την έξοδό του από την πίστα. Η εικόνα αυτή έφερε τα πάνω κάτω στη Formula 1. O Ayrton Senna ήταν ο μόνος οδηγός που επισκέφθηκε τον τόπο του δυστυχήματος και τα όσα είδε -σε συνδυασμό με το ατύχημα του καλού του φίλου R.Barrichello- τον έκαναν για πολλές ώρες σκεπτικό για το αν θα πρέπει να αγωνιστεί. Ήταν μάλιστα η πρώτη φορά που ο Βραζιλιάνος σκέφτηκε να σταματήσει οριστικά την καριέρα του. Τις σκέψεις του αυτές τις μοιράστηκε με την γραμματέα του, Benise Head αλλά και τον Frank Williams, ο οποίος του είχε επισημάνει πως δεν ήταν ανάγκη να αγωνιστεί εάν ο ίδιος δεν ένοιωθε καλά.

Ο Βραζιλιάνος πέρασε το τελευταίο του πρωινό σε συσκέψεις των οδηγών και των ιθυνόντων με κύριο θέμα συζήτησης την αύξηση των μέτρων ασφαλείας στους επόμενους αγώνες. Αρκετές μέρες μετά το δυστύχημα στο μυαλό των υπολοίπων οδηγών υπήρχε μόνο μια σκέψη: "Αφού συνέβη στον Senna μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε".

Την Κυριακή η ατμόσφαιρα στην πίστα ήταν βαριά και το ατύχημα στην εκκίνηση την επιβάρυνε ακόμα περισσότερο. Το μονοθέσιο του J.J. Lehto δεν καταφέρνει να ξεκινήσει και η Lotus του Pedro Lamy έπεσε πάνω του, η πίστα γέμισε συντρίμμια και ένας από τους τροχούς κατέληξε στις κερκίδες τραυματίζοντας μερικούς θεατές. Το safety car, το οποίο έκανε τότε την πρώτη του εμφάνιση στη Formula 1, μπήκε στην πίστα και παρέμεινε σε αυτή για τους επόμενους πέντε γύρους.

Στην επανεκκίνηση του αγώνα, στον έκτο γύρο, ο Ayrton Senna βρισκόταν στην πρώτη θέση και είχε πίσω του το νεαρό τότε Michael Schumacher, να τον πιέζει με το μονοθέσιο της Benetton. Στον επόμενο γύρο, οι αναπηδήσεις στο οδόστρωμα της στροφής Tamburello αποσταθεροποίησαν το πίσω μέρος της FW16, η οποία παρά τις προσπάθειες του οδηγού της "αρνήθηκε" να στρίψει και κατευθύνθηκε στον τσιμεντένιο τοίχο που βρισκόταν σε μικρή απόσταση από το οδόστρωμα. Ένα κομμάτι από τη δεξιά μπροστινή ανάρτηση είχε διαπεράσει το χαρακτηριστικό κιτρινοπράσινο κράνος του, προκαλώντας του σοβαρές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Από εκεί ο A.Senna μεταφέρεται στο νοσοκομείο, κλινικά νεκρός.

"Ο Θεός είχε το χέρι του επάνω από τη Formula 1 για αρκετό καιρό. Αυτό το Σαββατοκύριακο το τράβηξε μακριά". Η δήλωση του Niki Lauda, λίγες ώρες μετά το δυστύχημα, περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο τον τρόμο και την απόγνωση που σκέπασε την πίστα της Imola.

Λίγη ώρα αργότερα ο αγώνας ξεκινά και πάλι -τα συμφέροντα είναι μεγάλα και το show έπρεπε να μεταδοθεί κανονικά, σαν να μη συνέβη τίποτα. Ο Michael Schumacher τερμάτισε πρώτος, αλλά κανείς δεν είχε διάθεση για πανηγυρισμούς. Με την ολοκλήρωση του αγώνα οι οδηγοί πληροφορούνται ότι ο Ayrton Senna δεν θα ξαναβρεθεί ποτέ πια στο grid.

23 χρόνια μετά και ύστερα από εκατοντάδες ώρες ανακρίσεων, ερευνών και δικαστικών διαμαχών, το κύριο ερώτημα παραμένει αναπάντητο. Κανείς δε μπορεί να αποφανθεί με σιγουριά για ποιο λόγο ο Βραζιλιάνος δεν κατάφερε να στρίψει σε μια στροφή την οποία είχε περάσει δεκάδες φορές εκείνο το διήμερο.

Ήταν η κολόνα του τιμονιού που είχε υποστεί πρόχειρες μετατροπές, μετά από αίτημα του ίδιου του οδηγού, προκειμένου να δημιουργηθεί περισσότερος χώρος για τα πόδια του στο cockpit της FW16 και βρέθηκε σπασμένη μετά το ατύχημα; Ήταν η πίεση των ελαστικών που είχε μειωθεί -λόγο του αργού ρυθμού που επέβαλε το safety car στους πρώτους γύρους του αγώνα- και είχε μεταβάλει την οδική συμπεριφορά του μονοθεσίου ή μήπως τελικά "υπεύθυνη" ήταν η ψυχολογική κατάσταση του Βραζιλιάνου, που είχε επηρεαστεί από τα γεγονότα των δύο προηγούμενων ημερών και τις αποκαλύψεις για τις εξωσυζυγικές σχέσεις της τότε συντρόφου του, Adriane Galisteu;

Όσοι έχουν δει το βλέμμα του Βραζιλιάνου λίγο πριν κατέβει η ζελατίνα του κράνους του και ξεχυθεί στην πίστα για να σημειώσει μια ακόμα pole posisiton δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι υπήρχε κάτι που θα μπορούσε να διαταράξει την αυτοσυγκέντρωσή του.

"Μπορούσες πάντα να το διακρίνεις στο βλέμμα του. Όταν έφευγε από το pitlane στα μάτια του καθρεφτιζόταν η απόλυτη αυτοσυγκέντρωση. Η συγκέντρωσή του και η προσπάθειά του για την απόλυτη επίδοση σε ένα και μόνο γύρο, ήταν το πιο συγκλονιστικό πράγμα στο οποίο μπορούσες να γίνεις μάρτυρας σε μια πίστα της Formula 1", τονίζει ο Frank Williams, ανασύροντας από τη μνήμη του κάποιες από τις λίγες στιγμές που πρόλαβε να ζήσει στα τρία πρώτα GP του 1994 με τον Ayrton Senna.

Στο τελικό του πόρισμα, τo 1999, το ιταλικό δικαστήριο που ασχολήθηκε με την υπόθεση επέρριψε τις ευθύνες στην κολόνα του τιμονιού, αλλά κανείς δεν μπορεί να αποδείξει εάν αυτή έσπασε πριν ή μετά τη σύγκρουση. Το "μαύρο κουτί" που παραδόθηκε στις ανακριτικές αρχές από τη Williams δεν περιείχε τα δεδομένα της τηλεμετρίας από τα τελευταία κρίσιμα δευτερόλεπτα -η βρετανική ομάδα υποστήριξε ότι αυτό καταστράφηκε κατά τη σύγκρουση-, όπως επίσης δεν υπήρχε και το incar πλάνο από την τηλεόραση που θα αποκάλυπτε τις τελευταίες απεγνωσμένες κινήσεις του Βραζιλιάνου να διορθώσει την πορεία της FW16.

Ο δημόσιος κατήγορος υποστήριξε ότι η κολόνα δεν είχε συγκολληθεί με τη δέουσα προσοχή και πως τα υλικά που είχαν χρησιμοποιηθεί ήταν ακατάλληλα (το πρόσθετο μεταλλικό κομμάτι ήταν μικρότερης διαμέτρου από το κανονικό). Οι συνήγοροι των ιθυνόντων της βρετανικής ομάδας συμφώνησαν με την άποψη αυτή, αλλά υποστήριξαν ότι το τιμόνι λειτουργούσε μέχρι τη στιγμή της σύγκρουσης. Ο κατήγορος δεν μπόρεσε να αντικρούσει τους ισχυρισμούς και έτσι οι Sir Frank Williams (ιδιοκτήτης της ομάδας), Patrick Head (υπεύθυνος της ομάδας) και Adrian Newey (επικεφαλής σχεδιαστής της ομάδας), στους οποίους είχαν αρχικά απαγγελθεί κατηγορίες αθωώθηκαν, ενώ αποσύρθηκαν και οι κατηγορίες που βάραιναν τους υπευθύνους της πίστας.

Πλέον, δεν υπάρχει κανένα ίχνος από το μονοθέσιο που οδήγησε τον Ayrton Senna στο θάνατο του. Το σασί και κάθε εξάρτημα της Williams Renault που επεστράφη στην ομάδα, έχει καταστραφεί παίρνοντας μαζί του κάθε απόδειξη που θα μπορούσε να ρίξει φως στην πιο σκοτεινή και θλιβερή υπόθεση στην ιστορία της Formula 1. Τον Μάρτιο του 2004, το ανώτατο ιταλικό δικαστήριο ανακοίνωσε το άνοιγμα της υπόθεσης και την επανάληψη της δίκης εξαιτίας κάποιων "λαθών" που εντοπίστηκαν στη διεξαγωγή της αρχικής και οδήγησαν στην αθώωση των κατηγορουμένων.

Το 2011 o Adrian Newey κλήθηκε να καταθέσει για τελευταία φορά και ανέφερε ότι "το ατύχημα προκλήθηκε από κάτι που έσπασε ή λόγω κακού σχεδιασμού; Θυμάμαι την ημέρα μετά τον αγώνα ήταν αργία και ορισμένοι από εμάς προσπαθούσαμε να βρούμε στοιχεία για το πως μπορεί να συνέβη ατύχημα. Ήταν μια σκοτεινή εβδομάδα. Η αλήθεια είναι ότι κανένας δεν έχει μάθει τι πραγματικά συνέβη στο μονοθέσιο του Ayrton. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η κολόνα του τιμονιού έσπασε αλλά το μεγάλο ερώτημα είναι αν έσπασε πριν ή μετά το ατύχημα; Ευθύνεται δηλαδή η κολόνα για το ατύχημα ή ήταν κάτι που συνέβη ως απόρροια του ατυχήματος;".

Υπήρξαν στο παρελθόν, αλλά θα υπάρξουν και στο μέλλον πολλοί που θα θελήσουν να εκμεταλλευτούν το τραγικό γεγονός για να κερδίσουν λίγη δημοσιότητα. Οι θεωρίες για τα αίτια αφθονούν, αλλά καμία από αυτές δεν μπορεί να τεκμηριωθεί με ακλόνητες αποδείξεις. Το μόνο που καταφέρνουν είναι να συντηρούν το μύθο που περικλείει η ζωή και κυρίως ο θάνατος ενός θρύλου, του Ayrton Senna.

"Δεν πιστεύω ότι ο Ayrton θα άλλαζε αυτό που συνέβη. Έχασε τη ζωή του κάνοντας κάτι με το οποίο ήταν παθιασμένος. Ήταν απόλυτα αφοσιωμένος σε αυτό που έκανε, αποκόμιζε τεράστια ικανοποίηση και νέες συναισθηματικές εμπειρίες από τους αγώνες και τις νίκες του σε αυτούς. Γνώριζε ότι δεν ήταν αόρατος, γνώριζε καλά τα όριά του, αντιλαμβανόταν τον κίνδυνο και τον αποδεχόταν" δηλώνει ο καλός του φίλος Ron Dennis, ο επικεφαλής της McLaren με την οποία ο Βραζιλιάνος κέρδισε τους τρεις παγκόσμιους τίτλους του.